Rodziny ubogie i przestępczość od XVI do XX wieku

Danuta Raś

Przedstawione w tej pracy materiały wskazują na rozległość i złożoność badanego zagadnienia. Podstawową trudnością była konieczność dokonywania selekcji informacji z punktu widzenia ich ważności. Zabieg ten wywołał wiele wątpliwości, gdyż większość informacji wydawała się istotna, a ich odrzucenie mogło spowodować luki w ciągłości omawianego procesu. Wykorzystanie obszernej literatury pozwoliło na przynajmniej zarysowe przedstawienie tła społecznego i naukowego kształtujących się poglądów, sytuacji rodziny ubogiej i przestępczości młodzieży. Problem dzieci i rodzin w gorszej sytuacji społecznej życiowej i materialnej w XVI–XX wieku był podejmowany przez czynniki kościelne, społeczne i państwowe. Silniejszy rozwój poglądów i inicjatyw społecznych w tym zakresie zaznaczył się już w XIX wieku, ale przede wszystkim po I wojnie światowej, w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Ewolucja tych poglądów wiąże się w zasadzie z rozwojem pedagogiki naukowej i wyodrębnieniem się z filozofii wielu dyscyplin naukowych, takich jak psychologia czy socjologia. W pracy skoncentrowano się na problemach związanych z rodzinami ubogimi, zagrożonymi patologią społeczną i przestępczością. Przedmiotem zainteresowania były warunki życia, badania psychologiczno-społeczne, wychowanie i dobroczynność. Problemy te związane są z profilaktyką społeczną, pomocą rodzinom ubogim i dysfunkcyjnym oraz przestępczością. Na inne zagadnienia, choć ważne, położono mniejszy nacisk. Współcześnie dzieci zagrożone i niedostosowane nazywane są często „dziećmi ulicy”, jak je określił Janusz Korczak[1]. Dzieci te pochodzą z niewydolnych wychowawczo i materialnie rodzin, często przestępczych. Wychowywane są często przez instytucje opiekuńczo-wychowawcze i placówki poprawcze. Jedną z takich placówek zorganizował i prowadził Kazimierz Lisiecki (Dziadek)[2]. W pracy starano się przedstawić sytuację tych rodzin na podstawie oryginalnych dokumentów i publikacji, obrazujących stan wiedzy oraz zainteresowanie środowisk naukowych i praktyków, a także literatów i publicystów. Układ pracy jest, generalnie, problemowo-chronologiczny, a niezbędne odstępstwa od tej zasady wynikają z charakteru analizowanej problematyki. Na przykład omówiono sytuację ubogich w średniowiecznej Europie, a tekst dotyczący sytuacji na ziemiach polskich uzupełniono rozdziałem o znaczących propozycjach i rozwiązaniach praktycznych w Rosji XVIII–XIX wieku, co miało wpływ na rozwój sytuacji w Polsce w zakresie nowych form opieki nad młodzieżą i na rozwiązania prawne w tym zakresie (powstanie towarzystw opieki itp.). Teksty naukowe i rozwiązania legislacyjne uzupełniono analizą wybranych tekstów literackich, przede wszystkim z XIX wieku, kiedy miało miejsce wzmożone zainteresowanie sytuacją rodzin i dzieci ubogich oraz młodzieżą zagrożoną niedostosowaniem społecznym i przestępczością. Środowisko literackie XIX wieku wspomniane w niniejszej pracy było związane z organizowaniem placówek dla nieletnich (Studzieniec). Wybór informacji podyktowany był dostrzeganiem spraw dotyczących dzieci i ich wychowania już w okresie znacznie wcześniejszym (np. M. Rej, J. Kochanowski, P. Skarga). Na układ niniejszej publikacji i zawarte w niej treści miały wpływ również ograniczone ramy publikacji. Problematyka ta wymaga dalszych studiów i opracowań, np. na temat wkładu Kościoła w opiekę i wychowanie młodzieży, opiekę nad więźniami, organizowanie działań o charakterze profilaktycznym, zaangażowanie publicystów, opracowanie monografii poszczególnych instytucji.   źródło opisu: Oficyna Wydawnicza Impuls, 2011 źródło okładki: http://impulsoficyna.com.pl