Powrót olbrzyma w zglobalizowanym świecie

Henryk Chołaj

Cywilizacja chińska jest trwała, lecz Chiny nigdy nie zastygły w bezruchu. Ich historia, w szczególności najnowsza, nieustannie podważa prognozy najbardziej przenikliwych analityków. Niełatwo jest przewidzieć przyszłość tego kraju. Tym bardziej wypada przytoczyć słowa, wypowiedziane w 1943 roku przez Jana Szczepańskiego: Chiny to klucz do przyszłości świata. W niespełna 70 lat później Chiny wydobyły ze skrajnego ubóstwa kilkaset milionów obywateli, stały się krajem o najszybszym wzroście gospodarczym, fabryką świata, pierwszym światowym eksporterem, pierwszym wierzycielem USA, mają najszybszą kolej na świecie etc., etc. Zmienił się cały świat, narosło nowe doświadczenie historyczne. Trzeba na Chiny patrzeć nowymi oczyma. Niedawno Hu Jintao, którego amerykański wpływowy miesięcznik "Forbes" uznał za najpotężniejszego człowieka na kuli ziemskiej, wraz z biurem politycznym odbył spotkanie z uczonymi chińskimi na temat historycznych przyczyn wzrostu i upadku dawnych potęg światowych. Idzie o Portugalię, Hiszpanię, Holandię, Wielką Brytanię, Francję, Niemcy, Japonię, Rosję i USA. W odniesieniu do Chin w centrum uwagi reszty świata znajduje się problem pierwszy. To bardzo szeroka tematyka dla badaczy, których droga do celu jest jeszcze długa. Przyszłość jest naszym wyborem, a nie przeznaczeniem. Koncepcje nie mogą nazywać się teoriami, dopóki nie są potwierdzone przez historię. Tymczasem nauka nie osiągnęła jeszcze mentalnych wyżyn - nie zdołała nawet zrozumieć i zdefiniować tożsamości ustroju ChRL (określanym przez niektórych autorów "pojednawczo" i niejednoznacznie jako państwo operujące pojęciem socjalizmu). Stare matryce myślowe i paradygmaty, tematy tabu nie prowadzą do wyjaśnienia tego, co jest rzeczywiście istotne w koncepcji socjalizmu na modłę chińską, a co stanowi wyraz pewnej epoki i jest zmienne, a więc przeobraża się wraz z upływem czasu. Postęp w nauce zaczyna się od łamania szablonów i stereo typów, a jej wartość poznawczą określa stopień oryginalności myśli. Czy wobec tego będzie działać siła zależności przyszłości od przeszłości ("zależność od szlaku") wedle założenia, iż posuwanie się do przodu jest zdeterminowane przez zaszłości? Przyszłość trzeba odkrywać wciąż na nowo, pod kątem ewentualnej aktualizacji dziedzictwa przeszłości. Nie wynika z tego, że można przewidzieć przyszłość, aktualizując przeszłość. Uzasadnione jest natomiast badanie idei w kontekście historycznym i społecznym. Historia nigdy się nie powtarza. Jej sensu nigdy nie da się całkowicie wyczerpać, bo jest on także współwyznaczony przez otwartą perspektywę tego, co nastąpi w przyszłości. Olbrzym chiński wstrząsnął światem. Rozważania autora są prowadzone z perspektywy ex post, a nie ex ante, do czego skłania perspektywa postkryzysowa. Niestety, mało wiadomo o tym, co myślą same Chiny. Można nawet stwierdzić deficyt idei. Jedno jest niemal pewne, że wręcz nieprawdopodobne jest, aby przyszłość Chin, państwa operującego pojęciem socjalizmu, zwłaszcza w politycznej sferze życia społecznego, ukształtowała się zgodnie z europocentrycznym wyobrażeniem o demokracji etc. Jeszcze trudniejsze byłoby prognozowanie przyszłości przyjmujące za przesłankę przejście od gospodarki rynkowej do postrynkowej. Odpowiedź na te pytania rodzi strach o przyszłość i lęk o losy Chin, biorąc pod uwagę, że kapitalizm okazał się zdolny do samonaprawy, a socjalizm - do autodestrukcji. Trudno dziś bronić tezy, że istnieją sławne prawa rządzące historią (historyczna konieczność), wobec czego przyszłość jest przesądzona i można ją tylko przyspieszyć. Jest to jednak przestarzała matryca myślowa. Można stawiać prawomocne pytania i udzielać błędnych odpowiedzi.   źródło opisu: http://www.ksiegarnia-ue.pl/17,86993,powrot-olbrzy...(?) źródło okładki: http://www.ksiegarnia-ue.pl/17,86993,powrot-olbrzy...»