Ciało i społeczeństwo. Mężczyźni, kobiety i abstynencja seksualna we wczesnym chrześcijaństwie

Peter Brown

Przedstawiając niezwykle szeroką panoramę wczesnochrześcijańskiego świata, obejmującą okres od pierwszych lat po Chrystusie aż po wczesne średniowiecze i gigantyczne terytorium całej Europy, Azji Mniejszej i północnej Afryki, autor bada źródła surowych i nieraz opresyjnych postaw wobec ludzkiego ciała i płciowości, utrzymujących się przez stulecia, a i nadal rzutujących zarówno na współczesną naukę Kościoła, jak i popularną moralność czy etykę seksualną. Sięga zatem do myśli autorów nowotestamentowych, wielkich i tych mniej znanych Ojców Kościoła i teologów, jak również do ideałów swoistych grup społecznych w obrębie wspólnoty chrześcijańskiej: mnichów eremitów, skrajnych ascetów, konsekrowanych dziewic i wdów, złotoustych kaznodziejów i otaczanych uwielbieniem męczenników, ale także środowisk wyłamujących się z głównego nurtu chrześcijaństwa, np. sekt gnostyckich. Z setek przytoczonych źródeł i cytatów, niejednokrotnie szokujących w swej formie i wymowie, wyłania się skomplikowany i w gruncie rzeczy dramatyczny obraz chrześcijanina jako „istoty płciowej oscylującej między łożem a pustynią”, przedstawiciela rodzaju ludzkiego „pochwyconego w kołowrót śmierci”, próbującego poprzez płodzenie umniejszyć jej grozę, a jednocześnie pragnącego stać się „czystym naczyniem dla Ducha Bożego” poprzez poskramianie wszelkich instynktów swego śmiertelnego ciała. Zarówno rozmaitość omawianych tematów, wielobarwność przywoływanych postaci i stylistyki cytowanych tekstów, jak i opisowy, soczysty język Browna czynią z jego syntezy przykuwającą, niemal beletrystyczną opowieść, zdolną zainteresować szerokie grono czytelników, a dzięki swej naukowej rzetelności stanowiącą istotny wkład nie tylko w badania historii, psychologii i filozofii postaw religijnych i kierunków teologicznych, ale także w najszerzej pojęte studia nad cywilizacją chrześcijaństwa i jej wciąż żywotnymi prądami.